İklim değişikliği sıcaklıklarda ve hava şartlarında meydana gelen uzun vadeli değişimleri anlatır. İklim güneşin hareketleri veya volkanik aktiviteler nedeniyle de değişebilir; bunlara doğal nedenler diyoruz. Ancak 1800’lerden bu yana insan faaliyetleri, özellikle kömür, petrol ve gaz gibi fosil yakıtların yakılması nedeniyle iklim değişikliğinin ana itici gücü oldu.
Fosil yakıtların yakılması sonucu atmosfere bırakılan seragazları güneş ısısını daha fazla hapseder ve ortalama yüzey sıcaklığını artırır. Isınan dünyada buzulların erimesinden, aşırı hava olaylarına kadar uzanan birçok değişiklik canlıların yaşamını tehdit eder. Atmosferdeki karbondioksit yoğunluğunun rekor seviyelere ulaşması (Temmuz 2024 itibarıyla 427 ppm), ortalama yüzey sıcaklığındaki artışın endüstri öncesi döneme göre 1,4 derece artmış olması ve Kuzey Buz Denizi’ndeki buzulların 1979’dan bu yana yüzde 12,2 oranında incelmesi küresel iklim değişikliğinin temel göstergelerindendir ve bilim insanlarınca sürekli takip edilir.
İklim değişikliğinin yarattığı sorunların büyüklüğü ve çözüme duyulan ihtiyacı daha iyi vurgulamak için bunun ekonomik ve sosyal yönleriyle artık bir krize dönüştüğünün altını çizen iklim krizi tanımı son yıllarda özellikle sivil toplum örgütleri ve medya tarafından kullanılmaktadır. Ekosfer de aciliyet ve doğal olmayan bir sorunu işaret ettiği için bu kavramı kullanmayı tercih ediyor.
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPC), sıcaklık artışını durdurmazsak bu yüzyılın sonunda artış miktarının 4°C’yi bile bulabileceğini belirtiyor. Paris Anlaşması ise ısınmanın 1,5; bu başarılamazsa 2 °C’nin altında kalmasını sağlamayı amaçlıyor.
İklim krizinin etkilerini birçok alanda görebiliyoruz. Bunları doğal, sosyal, ekonomik ve bölgesel etkiler olarak gruplandırabiliriz.
Hava sıcaklığındaki artış iklim krizi dendiğinde ilk akla gelen etkilerden biridir. Sanayileşme öncesine göre 1,4 dereceyi bulan ortalama yüzey sıcaklığındaki artış sıcak hava dalgaları gibi aşırı hava olaylarının sıklığının ve şiddetinin artmasına yol açabilir. Bu da tarımsal üretimden kuraklığa, aşırı sıcaklar kaynaklı insan ölümlerden birçok canlının yaşam alanlarının değişmesine kadar çok sayıda soruna yol açabilir. 2003 yılında Avrupa’da 70 binden fazla insanın sıcak hava dalgası nedeniyle hayatını kaybettiği bilinmektedir. İklim krizinin yoksulları, yaşlıları, altyapının eksik olduğu yerlerde yaşayanları daha kötü etkilediği de bilimsel raporlarda belirtilir. Ekonomik etkileri de hemen hemen her sektörü yakından ilgilendirir ancak enerji, konut, tarım, sigorta ve turizm gibi sektörlerin iklim krizini durdurma ve uyum sağlama konularında ön plana çıktığını söyleyebiliriz.
Kuraklık, orman yangını ve sel baskınlarının sayısı ve şiddetinin iklim kriziyle birlikte arttığı da gözlemlenmektedir. Sıcaklık artışının 1,5 °C’yi bulması halinde Akdeniz bölgesindeki göl ve nehirlerdeki tatlı su miktarı yüzde 9 oranında azalacak. 2 °C’lik bir artış Orta ve Güney Avrupa’da yaz aylarında yağışların yüzde 20 oranında azalmasına neden olacak. Daha yüksek sıcaklık artışlarında ekosistemlerin toptan çökme olasılıkların da da bahsediliyor. Sıcaklık artışının önemini IPC’nin “Global Warming 1,5 °C (Küresel Isınma 1,5 °C)” başlıklı raporundan birkaç veriyi öne çıkararak gösterebiliriz.
| 1,5 °C | 2 °C | |
| Bitkiler | Yüzde 8’i yaşanabilir alanlarının yarısını kaybedecek | Yüzde 16’sı yaşanabilir alanlarının yarısını kaybedecek |
| Böcekler | Yüzde 6’sı yaşanabilir alanlarının yarısını kaybedecek | Yüzde 18’i yaşanabilir alanlarının yarısını kaybedecek |
| Mercan kayalıkları | Yüzde 70 ila 90’ı yok olacak | Yüzde 99’u yok olacak |
| Aşırı sıcaklar | Dünya nüfusunun yüzde 14’ü her 5 yılda bir şiddetli bir sıcak hava dalgasına maruz kalacak. | Dünya nüfusunun yüzde 37’si her 5 yılda bir şiddetli bir sıcak hava dalgasına maruz kalacak. |
| Balıkçılık | Deniz balıkçılığında 1,5 milyon tonluk düşüş | Deniz balıkçılığında 3 milyon tonluk düşüş |
| 2100’e kadar deniz seviyesi artışı | 0,4 metre | 0,46 metre |
Kaynak: https://www.climatecouncil.org.au/resources/infographic-the-difference-between-1-5-and-2-degrees-warming/ +
https://wri.org.cn/en/data/climate-impacts-between-1.5c-2c-warming
Bu web sitesi Friedrich-Ebert-Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği tarafından desteklenmiştir. İçeriğin sorumluluğu tamamıyla Ekosfer Derneği’ne aittir.
